Postpartum: vragen en taboes die we moeten doorbreken

De postpartumperiode, de tijd direct na de bevalling, wordt vaak beschouwd als een van de meest cruciale fases in het leven van een vrouw... of dat zegt men toch. Maar de zogenaamde roze wolk komt misschien niet overeen met wat je daadwerkelijk ervaart. Het kan een uitdaging zijn om deze periode te begrijpen, en je hebt waarschijnlijk veel vragen. Hoe lang duurt de postpartumperiode, hoe beleven mannen het, zijn mijn emoties normaal? We geven je graag antwoord op een paar belangrijke vragen. 

Postpartum, wat betekent het en wat houdt het in?

De postpartumperiode is een van de meest ingrijpende fases in het leven van een vrouw... en begint direct na de bevalling! Deze periode kan intens zijn, vaak een mix van grote vreugde en verdriet. Dit komt doordat het wordt gezien als een volledige heroverweging van het leven op alle niveaus. Van het moment dat je als moeder je rol ontdekt—die soms compleet anders is dan je had verwacht—tot de veranderingen in je lichaam, de tijd die nodig is om te herstellen, de uitdagingen die je relatie kan doormaken, en het hervatten van je werk... Alles wordt op zijn kop gezet! Nu is er een baby (of misschien wel 2 of 3!) waarvoor je moet zorgen. Vaak komt de moeder op de laatste plaats, waarbij haar eigen behoeften (zoals slaap en voeding) ver achterop raken.

Hoe lang duurt de postpartum?

Er wordt vaak gezegd dat de postpartumperiode ongeveer 40 dagen of zes weken duurt. Maar in tegenstelling tot wat je vaak leest, kan deze periode veel langer aanhouden en verschilt ze van persoon tot persoon. Anna Roy, vroedvrouw en auteur, vertelde ons dat haar postpartumperiode maar liefst 5 jaar duurde. De bevalling van haar tweede kind viel samen met haar eerste postpartumperiode. Vervolgens spraken we met regisseur Eve Simonet omtrent haar documentaireserie over postpartum. Bij haar duurde het 3 jaar. In haar documentaire bespreekt ze haar persoonlijke ervaringen en de taboes rond het postnatale. Haar doel is om moeders, vaders en iedereen te informeren over dit onderwerp dat helaas nog altijd vaak misbegrepen wordt. 

Het emotionele welzijn en de postpartum

De postpartum, de periode na de zwangerschap die direct volgt op de geboorte van een kind, is een intense en complexe fase voor jonge moeders. Deze periode wordt vaak gekenmerkt door een groot aantal gevoelens en emoties die van vrouw tot vrouw kunnen verschillen. Hieronder volgt een overzicht van de veelvoorkomende emoties die jonge moeders tijdens het postpartum ervaren.

• Vreugde en verwondering

  Veel jonge moeders ervaren een overweldigende vreugde en verwondering bij de geboorte van hun baby. Dit nieuwe leven dat ze in hun armen houden, wordt vaak als een wonder beschouwd, en elke glimlach en elke beweging van de baby kan het hart van de moeder vervullen met pure blijdschap. De zorg voor je baby is zo'n mooie en intense ervaring. We noemen dit ook de roze wolk.
  

  
  

• Vermoeidheid en uitputting

  Vermoeidheid is één van de meest voorkomende gevoelens tijdens de postpartumperiode. De gebroken nachten, de frequente voedingen en de constante zorg voor de pasgeborene kunnen leiden tot een diepe uitputting en uiteindelijk zelfs tot depressieve klachten. Deze vermoeidheid kan overweldigend zijn en er zelfs voor zorgen dat je niet ten volle van deze kostbare eerste momenten kan genieten.
  

  
  

• Angst en bezorgdheid

  Het is normaal dat jonge moeders een zekere mate van angst en bezorgdheid ervaren. Ze vragen zich vaak af of ze alles goed doen, of hun baby gezond is, en of ze in staat zullen zijn om de uitdagingen van het moederschap aan te gaan. Deze negatieve gedachten worden vaak verergerd door slaapgebrek en hormonale schommelingen.
  

  
  

• Verdriet en kraamtranen

  Ongeveer 70 tot 80% van de nieuwe mama's ervaart gevoelens van somberheid, vaak aangeduid als kraamtranen, in de dagen na de geboorte. Dit kan zich uiten in huilbuien zonder duidelijke reden, verhoogde prikkelbaarheid en een gevoel van kwetsbaarheid. Deze emoties zijn meestal tijdelijk en verdwijnen doorgaans binnen enkele dagen tot weken.
  

  
  

  
  

• Gevoel van verlies en identiteit

  Moeder worden betekent een ingrijpende transformatie van de persoonlijke eigenschappen. Veel vrouwen ervaren een gevoel van verlies van hun oude leven en onafhankelijkheid. Ze kunnen zich losgekoppeld voelen van wie ze waren vóór de geboorte van hun baby en hebben soms moeite om een balans te vinden tussen hun rol als moeder en hun persoonlijke identiteit. Dit kan mama's een erg leeg gevoel geven. 
  

Postpartum, post-partumdepressie, postpartum psychose en babyblues: allemaal hetzelfde?

Nee, het zijn vier verschillende dingen!

De term Postpartum, zoals hierboven uitgelegd, is een fase die begint na je bevalling. Je kunt fysieke klachten ervaren, vermoeidheid, pijn ... maar het heeft niets te maken met ernstig emotioneel ongemak.                                                                      

Post-partumdepressie is daarentegen een pathologische aandoening die tussen de 10 en 30% van de vrouwen treft, volgens verschillende studies. Deze toestand vereist gesprekken met een psycholoog en eventueel verdere psychotherapeutische behandelingen. Maar hoe weet je of je last hebt van een postnatale depressie? Als je je na enkele weken nog steeds ongelukkig of overweldigd voelt, of als je weinig interesse in je baby hebt, dan zijn dit tekenen die kunnen wijzen op een postnatale depressie. En je hoeft je nergens voor te schamen of je schuldig te voelen.

Je hoort ook vaak de term postpartum psychose, dat nog iets anders is dan postnatale depressie, hoewel er overlappingen kunnen zijn.  Een postpartum psychose wordt gekenmerkt door een verlies van contact met de realiteit, en kan leiden tot hallucinaties, waanideeën, verwardheid, en soms gevaarlijk gedrag. De symptomen kunnen snel na de bevalling beginnen, vaak binnen de eerste twee weken, en vereisen zo snel mogelijk medische aandacht. Vrouwen die een voorgeschiedenis hebben van bipolaire stoornissen of schizofrenie lopen een groter risico om een postpartum psychose te ontwikkelen na de bevalling. 

En wat betreft babyblues dan? Babyblues kan omschreven worden als 'een emotionele achtbaan' die de moeder doormaakt in de eerste dagen na de bevalling. Symptomen hiervan zijn prikkelbaarheid, angst, kwetsbaarheid en stemmingswisselingen. Het is een voorbijgaande reactie veroorzaakt door fysiologische veranderingen (een sterke hormonale daling), toegenomen stress en slaaptekort. Het is meestal tijdelijk en duurt van een paar uur tot 15 dagen. In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen vanzelf zonder interventie door een zorgverlener, zoals een arts of psychiater. 

Heb je al gehoord van de EPDS? Dit is een screeningtool voor post-partumdepressie, bestaande uit 10 vragen die je 3 tot 5 weken na de bevalling online kan invullen. Als je een score boven de 10 behaalt, aarzel dan niet om hierover te praten met je vroedvrouw of huisarts voor begeleiding. Als je op de laatste vraag aangeeft te hebben gedacht aan zelfbeschadiging, dan spreken we van een medische noodsituatie. Aarzel niet en zoek direct deskundige hulp.

Postnatale depressie: is de band met mijn baby vanzelfsprekend?

Je kindje is er en jij zou juist heel gelukkig moeten zijn! Officieel klopt dat, maar misschien voel je je van binnen verloren. Je denkt dat dit niet normaal is en voelt je misschien beschaamd om dit hardop te zeggen. Het is volkomen normaal dat het even duurt voordat je die golf van onvoorwaardelijke liefde voor je baby voelt. De geboorte van een kindje is namelijk een bijzonder heftige gebeurtenis. Betekent dit dat er iets mis is met je? Absoluut niet! Het duidt niet op een gebrek aan liefde; je hebt gewoon tijd nodig om je aan te passen en te beseffen dat je zwangerschap voorbij is.

Het kan wel problematisch worden als je deze gevoelens voor jezelf houdt uit angst voor het oordeel van anderen. Als je niet durft te praten met je geliefden, zoek dan hulp bij je vroedvrouw of sluit je aan bij praatgroepen voor moeders. Deze groepen bieden vrouwen de kans om elkaar te steunen door te praten over het moederschap en het isolement van jonge moeders te doorbreken. Laat het nooit zover komen dat je te maken krijgt met postnatale depressie. Laat je omringen door mensen die het goed met je voor hebben. Je staat er niet alleen voor!

Wat gebeurt er met het lichaam tijdens de postpartumperiode?

Er wordt te weinig gesproken over de veranderingen die het lichaam doormaakt tijdens de postpartumperiode. Naast de emotionele schommelingen die we eerder hebben besproken, ervaren de meeste vrouwen ook fysieke ongemakken in verschillende gradaties. Deze ongemakken en klachten kunnen onder andere omvatten:

• aambeien (ook hemmoroïden of speen genoemd),
• rugpijn,
• lochia (het postnatale bloeden dat kan duren van 7 dagen tot 6 weken),
• naweeën (samentrekkingen van de baarmoeder die optreden van enkele uren tot enkele dagen na de bevalling - dergelijke baarmoedercontracties komen vaker voor bij vrouwen die al eerder bevallen zijn),
• stuwing (het verstopt raken van een borst tijdens de borstvoeding) en pijnlijke borsten, 
• urineverlies,
• bekkenbodemrevalidatie.

Bijna alle mama's zijn het erover eens dat hun huid opnieuw moest herstellen en stevigheid vinden na de bevalling. Mustela's Essential care, multifunctionele verzorgingsmelk, voldoet aan de behoeften van jouw huid tijdens de zwangerschap en postpartumperiode. 

Als je episiotomie hebt gehad (een snede in het perineum om de bevalling te vergemakkelijken of om de spieren van het perineum te behouden) of een natuurlijke scheur tijdens de bevalling, dan heb je een chirurgische wond die je moet blijven verzorgen zoals je arts heeft aangeraden. 

Houd er rekening mee dat elke vrouw in deze periode verschillende fenomenen kan ervaren, variërend in intensiteit. Het is cruciaal om hierover te praten met je dierbaren, vroedvrouw of vrienden. Door je ervaringen te delen, voorkom je dat je blijft zitten met onbeantwoorde vragen en twijfels. Vraag je je bijvoorbeeld af of het normaal is om een bloedstolsel in je ondergoed te vinden tijdens postpartumbloedingen? Weet je niet wat te doen als je litteken pijn doet of als je rode vlekken op je borst ontdekt? Openhartige gesprekken kunnen helpen om deze zorgen te verlichten en je het gevoel te geven dat je niet alleen staat in deze uitdagende periode.

Ontzwangeren, hoe doe je dat?

Na negen maanden zwangerschap en een bevalling, ongeacht de complicaties, heeft je lichaam tijd nodig om te herstellen. Plotseling is je ronde buik verdwenen, maar de kilo's blijven vaak hardnekkig zitten, en ook je bekkenbodem heeft revalidatie nodig.

De herstelperiode na de zwangerschap noemen we ook wel ontzwangeren. Dit is de tijd die zowel je lichaam als geest nodig hebben om te recupereren van de zwangerschap en de bevalling. Dit proces verschilt per persoon en kan variëren in duur en intensiteit. De veelgehoorde uitspraak “negen maanden op, negen maanden af” is een gemiddelde en benadrukt vooral dat je na de bevalling niet meteen weer de oude bent. Ongeacht hoe je bent bevallen, de eerste zes weken worden beschouwd als cruciaal voor herstel. Zelfs als je een probleemloze bevalling hebt gehad (en zeker als dat niet het geval is), heeft je lichaam tijd nodig om te ontzwangeren. Je lichaam heeft hard gewerkt en verdient nu de kans om te herstellen.

Onthoud dat elke nieuwe moeder uniek is: elke vrouw herstelt in haar eigen tempo en ervaart verschillende postnatale symptomen. De meeste symptomen verdwijnen binnen een week, maar sommige, zoals pijnlijke tepels, rugpijn en perineale pijn, kunnen weken aanhouden. Andere symptomen, zoals lekkende borsten of aanhoudende rugpijn, kunnen blijven bestaan tot je baby wat ouder is. Heb je twijfels, spreek er dan zeker over met je arts. 

Relatieproblemen tijdens de postpartumperiode...

Heb je het gevoel dat jij en je partner op verschillende golflengtes zitten? Ruzie maken over bijna alles? Stel je je relatie in vraag? ... En je baby is nog geen jaar oud. Ook dit is heel normaal en staat bekend als de babyclash. De komst van een kind brengt een ware storm teweeg voor een koppel en relatieproblemen komen heel vaak voor bij kersverse ouders. Vermoeidheid, een hectisch tempo, talloze vragen, de druk van het ideaalbeeld van het gezinsleven, een afgenomen libido, en een gebrek aan tijd voor elkaar—de balans in je relatie kan verstoord raken. Zonder dat je het merkt, kunnen deze problemen zich opstapelen en zijn ze steeds moeilijker te overwinnen. Bovendien blijft de postpartumperiode voor mannen een groot raadsel. Mannen voelen niet de emotionele en fysieke klachten die vrouwen kunnen voelen, dus het is voor hen vaak heel moeilijk om zich er iets bij voor te stellen. 

Er is geen wondermiddel om deze problemen op te lossen, maar communicatie kan een belangrijke troef zijn om gehoord te worden en de gevoelens van je partner beter te begrijpen. Dialoog en overleg zijn essentieel in een relatie. Toch kan het, na nachten van onderbroken slaap en spanningen met je partner, soms lastig zijn om de energie en tijd te vinden om de problemen aan te pakken. Als je merkt dat het steeds moeilijker wordt om het gesprek weer aan te gaan, aarzel dan niet om een professional in te schakelen die je kan begeleiden.

...en wat met de mentale last?

Koken, wassen, schoonmaken, boodschappen doen, administratie... Dit alles moet gebeuren naast je werk, de slapeloze nachten, de zorg voor een veeleisende baby, en het gebrek aan tijd voor jezelf. Dit is het moment waarop je de 'mentale last' ontdekt. Deze last kan bijzonder zwaar zijn na een zwangerschap waarin jij centraal stond en iedereen (hopelijk) voor jou zorgde. Nu is je baby er, en je zou in een paar dagen moeten herstellen, beschikbaar moeten zijn voor alles, en weer aan het werk moeten alsof er niets is gebeurd. Dit is het verhaal dat we vaak horen, wat ons doet streven naar meer en beter—met het risico dat we onszelf vergeten en oververmoeid raken (de beruchte ouderlijke burn-out). Een nuttige tip voor deze uitdagende periode net na de bevalling is om hulp te vragen bij je omgeving. Hulp bij dagelijkse klusjes kan je helpen om je  nieuwe ritme beter aan te kunnen.

Vrouwen laten steeds vaker van zich horen, vooral op sociale media. Ze tonen hun lichaam en delen de fysieke veranderingen die ze tijdens de postpartum ervaren. Toch blijft dit onderwerp een groot taboe. Eve Simonet vertelde ze ons in een interview dat één van de redenen hiervoor is: "We willen het lichaam niet zien in een herstellende, zachte, slappe en lege staat. We vereren het zwangere lichaam, maar daarna willen we het niet meer zien. Dit komt doordat we leven in een maatschappij die veeleisend is tegenover vrouwen en hun lichaam!" Veel vrouwen vinden het bovendien moeilijk om hun lege en slappe buik aan te raken of naar zichzelf in de spiegel te kijken. De druk om gewicht te verliezen (wat we vaak onterecht denken te MOETEN doen na de bevalling) speelt ook een belangrijke rol in het welzijn van de moeder en kan bijdragen aan sombere gevoelens en postnatale ongemakken.

Lees meer over het ouderschap hier.

Vergeet na je baby ook je eigen huid niet te verwennen. Mustela heeft een gamma essentiële producten ontwikkeld voor tijdens en na de bevalling, waaronder de Essential care - multifunctionele verzorgingsmelk anti-striemen, anti-jeuk en verstevigend, onze Borstvoedingsbalsem bio gecertificeerd, Striemen crème zonder parfum en Striemen Olie bio gecertificeerd, met veel liefde ontworpen om voor jezelf te zorgen tijdens en na je zwangerschap en geboorte van je baby.