Hoe praten over duurzaamheid met onze kinderen?

Ons eigen ongemak begrijpen

Als we met onze kinderen over klimaatverandering praten, vrezen we dat we hen angst aanjagen. Maar het is onze eigen angst die ons verlamt. We voelen ons machteloos omdat dit onderwerp de dood oproept: het verdwijnen van de planeet, haar ecosysteem, haar hulpbronnen... Maar ook onze eigen tijdelijkheid: hoe oud ben ik in 2050? Welke toekomst voor mijn kinderen als ik er niet meer ben? De angstwekkende context in verband met Covid-19, de oorlog in Oekraïne en het IPCC-rapport lijkt ons te doen wegkijken bij te veel slecht nieuws. Maar het is eigenlijk nietsdoen dat angst veroorzaakt bij volwassenen. Angst is er om ons te laten handelen. Als we in actie komen, voelen we ons minder schuldig.

Praten zonder taboe... met hun woorden

Er is niets dat kinderen niet kunnen begrijpen, zolang je een aan de leeftijd aangepaste woordenschat en duidelijke taal gebruikt. Op 5-jarige leeftijd hebben ze al ervaringen met verlies, maar ook met hulp. Ze weten hoe ze moeten bijdragen. Vanuit deze twee eenvoudige concepten kunnen we hen uitleggen hoe ze in hun dagelijks leven voor de planeet kunnen zorgen: "Licht en water zijn geen onuitputtelijke hulpbronnen. We vragen veel van de planeet, maar wat zij biedt is kostbaar. Bovendien moeten water en licht worden gedeeld met alle bewoners van de planeet, zodat iedereen goed kan leven." Kinderen zijn vooral op zoek naar een duidelijke visie op de dingen: het is vaagheid die angst creëert.

Maak het echt met concrete informatie

Doe het licht uit, laat het water niet lopen, stop dat in de vuilnisbak... Orde zonder uitleg en context is moeilijk te respecteren en te begrijpen. Net als wij moeten kinderen weten waarom hen iets gevraagd wordt.
Daarom is het goed om hen de concrete draagwijdte van onze eco-acties uit te leggen: "Als je een stuk afval op de stoep laat liggen, vervuilt dat de bodem, want een papieren zakje heeft 3 maanden nodig om in de natuur af te breken, een kauwgom 5 jaar, en een plastic zak 450 jaar...". Het is op dit punt dat we overgaan naar een andere educatieve fase: de zoektocht naar informatie met het kind. Diagrammen en afbeeldingen die eenvoudig uitleggen hoe elektriciteit werkt, waarom we afval recycleren, waarom we onze hulpbronnen delen, maar ook het evenwicht van de planeet en haar geschiedenis. Zo wordt hen geleerd naar antwoorden te zoeken, kritisch na te denken en bewuste keuzes te maken. Het boek Family in Ecological Transition stelt concrete en zinvolle acties voor die binnen ieders bereik liggen. Het spel Terrabilis is even leuk als concreet: aan het hoofd van hun land hebben de kinderen geld, energie, sociale en ecologische middelen om hun land te ontwikkelen. 

Acties op hun schaal waarderen

Vóór de leeftijd van 12 jaar hebben kinderen nog geen toegang tot abstract denken. Ze vinden het moeilijk om zich keteneffecten voor te stellen. Daarom moet informatie op voldoende kleine schaal worden gerapporteerd en moet de aandacht worden toegespitst op individuele acties. Als we hen vertellen dat we onze vleesconsumptie gaan verminderen, moeten we uitleggen waarom: omdat de scheten van koeien in de atmosfeer komen, dat draagt bij tot het broeikaseffect, de planeet warmt op en dat is niet goed voor haar. Bovendien kunnen we met één koe 200 gezinnen voeden in plaats van 30. Geen nood om de schaaldrempels te bespreken (de gevolgen voor de industrie, de bedrijven, de agrovoeding...), dan worden ze overspoeld. We kunnen ook de omgeving van een tuin gebruiken om de onevenwichtigheden van onze grote ruimten uit te leggen (gras dat opdroogt door de zon, gebieden waar het opnieuw groeit door het te verzorgen, bijen en bloemen, enz.)

Laat ze actief deelnemen

Radijsjes kweken, het gazon onderhouden, een wormencompostbak maken... Dit illustreert concreet het trage ritme van de natuur en de zorg die wij haar moeten dragen. Men kan ook genieten van collectieve acties binnen de eigen gemeenschap door eco-burger verzoeken in te dienen bij de gemeente (afval inzamelen, bomen planten, gebieden bestuiven, ea.). Op die manier worden kinderen zich ervan bewust dat ze een lokale impact hebben op hun omgeving.

Handel zonder schuldgevoel

We moeten een sociaal geweten behouden en dat in onze kinderen koesteren. Niet elk gezin kan zijn auto wegzetten en vijf treinkaartjes kopen om op vakantie te gaan. Iedereen doet wat haalbaar is binnen zijn mogelijkheden. We kunnen hen dan uitleggen hoe we onze acties opnieuw in evenwicht kunnen brengen: "We vliegen, maar we verminderen onze vleesconsumptie het hele jaar door en verkleinen zo onze koolstofvoetafdruk." Zolang we actie ondernemen, boeken we vooruitgang. Het ergste zou zijn dat het kind het gevoel krijgt dat het niets kan doen: "Ik woon in een flat, ik kan geen compost maken of een boom planten omdat ik geen tuin heb... dus wat kan ik doen?". Machteloosheid kan leiden tot het niet meer willen horen over ecologie.

Words : Amandine Grosse
Illustration : ©Lucile Merveille
Artikel uit SOLIDE, het tijdschrift van gezinnen in ecologische transitie - MilK magazine x Mustela